آفتکشهای گیاهی

آفتکشهای گیاهی

گیاهان یک دوره تکاملی 400 میلیون ساله را پشت سر گذاشته اند و در طی این مدت سازوکارهایی همانند تولید مواد دور کننده و حشره کش در آنان تکامل یافته  تا بتوانند خود را در برابر حشراتی که به آنها حمله میکنند حفظ نمایند.بنابر این تعداد زیادی از گونه های گیاهی دارای مواد طبیعی حشره کش هستند. بعضی از این مواد از زمان قدیم توسط انسان مورد استفاده قرار گرفته است،ولی بسیاری از این ترکیبات قابل استخراج نیستند.

اسانسها و عصاره های گیاهی:

در گیاهان مواد خاصی بیوسنتز میشوند که اصطلاحا به آنها متابولیتهای ثانویه میگویند.متابولیتهای ثانویه نقش مهمی در دفاع گیاهان در برابر حشرات گیاهخوار دارند.ترکیباتی از قبیل الکلها،ترپن ها و ترکیبات حلقوی توسط گیاهان آزاد میشوند.این مواد فرار میتوانند باعث دور کردن آفات گیاهخوار، اعمال سمیت ویا جلب پارازیتوئیدها و شکارگرها در پاسخ به خسارتهای ناشی از تغذیه آفات باشند.

ازگیاهان اسانس و عصاره تهیه میکنند.اسانسهای گیاهی یک گروه از متابولیتهای ثانویه در گیاهان مباشند که فرار بوده و گاهی معطر میباشند.مواد موجود در اسانسها علاوه بر خواص جلب کنندگی دارای خواص دور کنندگی،بازدارندگی تخم ریزی و حتی حشره کشی هستند.مهمترین ترکیبات سازنده اسانسهای گیاهی ترپنوئیدها با ساختار زنجیری یا حلقوی میباشند که از واحدهای ایزوپرن(C5H8) تشکیل شده اند.هیدروکربنها،الکلها،کتونها و سایر مشتقات نیز در اسانسها موجود میباشند.

بین اسانس و عصاره گیاهی تفاوت وجود دارد.اسانسها روغنی، فرار و غیر قابل اختلاط با آب بوده و وزن مخصوص کمتر از یک دارند.همچنین بو و مزه آنها خاص میباشد.در صورتی که عصاره گیاهی محلولی است که حاوی کلیه مواد موجود در گیاه از جمله اسانس،تانن و آلکالوییدها میباشند.عصاره گیاهی از نیز از طریق راه تماس و تنفس روی بندپایان اثر میکند.

نیکوتین و ترکیبات مشابه:

در گذشته از شیره تنباکو برای کنترل حشرات مکنده در باغچه استفاده میشد.بعدها مشخص شد که ماده فعال شیره تنباکو آلکالوییدی به نام نیکوتین است.نیکوتین به صورت نمک به میزان 1 به 8 در گیاه توتون وجود دارد که در قدیم استخراج میشده است.نیکوتین ماده بیرنگی است که در مجاورت هوا اکسید شده و قهوه ای رنگ میشود.نیکوتین روی مهره داران موثر است زیرا حالت ملوکولی استیل کولین را تقلید میکند و گیرنده های این رابط عصبی را در سیناپس ها اشغال کرده و باعث انقباض تشنج و بلاخره مرگ میشود.اثر سمی این ترکیب به سرعت نمایان شده و به فاصله 5تا 30 دقیقه منجرب به مرگ میشود.نیکوتین از راه زبان،دیواره معده و پوست جذب میشود.نیکوتین به عنوان یک حشره کش تماسی کم دوام در مبارزه شته،تریپس،کرم سیب و مینوز مورد استفاده قرار میگیرد.دوره کارنس این ترکیب 7روزه است.

نیکوتینوئیدها:

این گروه از حشره کشهای سنتزی به نام نیکوتینوئیدها و ترکیبات کلرونیکوتینیل مرسومند که مشابه نیکوتین هستند.از این گروه از حشره کشها میتوان به ایمیدیاکلوپرید-تیامتوکسام-استامی پرید و تیاکلوپرید نام برد.

ایمیداکلوپرید(Confidor)

این حشره کش در سال 1985 کشف و در 1990 معرفی گردید.این حشره کش به صورت تماسی و گوارشی به ویژه برای حشرات مکنده موثر بوده و از راه ریشه، شاخ و برگ و تزریق تنه به ساقه گیاه جذب میشود.

تیامتوکسام  (Actara)

این ترکیب درسال 1998 وارد بازار شد.این ترکیب به سرعت جذب گیاه شده و در آوند چوبی به صورت آکروپتال حرکت میکند.تیامتوکسام به خودی خود سمی نبوده و پیش ساز کلوتیانیدین است.این ترکیب داخل بدن حشرات و در بافت گیاهی به کلوتیانیدین که سمیت بیشتری دارد تبدیل میشود.

پیرترین ها

پیرترین ها  به ترکیباتی گفته میشود که از عصاره استخراج شده از گلهای گیاهی به نام pyrethrum cinerariaefolium وجود دارند.گل پیرترین خشک حاوی 1% پیرترین است که به وسیله حلالهایی مثل نفت بی بو و اتیلن دیکلراید استخراج میشود.

به طور کلی ترکیبات استخراج شده از این گل همگی دارای خاصیت حشره کشی هستند و به آنها ترکیبات پیر ترین گفته میشود.اهمیت پیرترین به این علت است که حشراتی مثل پشه و مگس بر اثر تماس با آن به دلیل اثر ضربه ای پس از چند ثانیه به زمین می افتند و از سویی دیگر این ترکیبات برای پستانداران سمیت بسیار کمتری دارد اما مشکل اصلی این ترکیب در مزرعه این است که این ترکیب در مجاورت هوا و نور بسیار ناپایدار میباشد.

اثر سریع و ضربه ای پیرترین ها روی حشراتی که پرواز میکنند این موضوع را نشان میدهد که این ترکیب برروی دستگاه عصبی حشرات موثر میباشد.حشرات پس از تماس با این مواد از نظر رفتار و فیزیولوژی علایمی شبیه تاثیر د.د.ت را نشان میدهند.

پایروتنوئیدهای مصنوعی

به دنبال تحقیقاتی که برروی ساختمان شیمیایی پیرترین طبیعی صورت گرفت،امکان سنتز ترکیبات مشابه میسر شد به طوری که این ترکیبات ضمن دارا بودن خاصیت حشره کشی یکسان یا برتر نسبت به پایروتنوئیدهای طبیعی این امتیاز را هم داشتند که در مقابل عواملی مانند هوا و نور از پایداری مطلوبی برخوردار بودند.

از این گروه حشره کشها میتوان به:پرمترین-دلتا مترین-فن والریت-فن پروپاترین-سایپرمترین-لامبدا سای هالوترین اشاره کرد.

فراورده های گیاه چریش

ترکیبات درخت چریش که نوعی زیتون تلخ با نام علمی Azadirachta indica Juss.است و در جنوب ایران هم میروید.از بخش های مختلف درخت چریش حدود 57 ترکیب شیمیایی جدا و شناسایی شده است ولی مهمترین ماده موثره آن آزادیراختین است که 90درصد فعالییت مواد استخراج شده مربوط به آن است و از مغز دانه چریش استخراج میشود. آزادیراختین از نظر ساختمان شبیه هورمون پوست اندازی است و فعالییت این هورمن را در بدن حشره مهار میکند همچنین این ترکیب دارای اثر اشتها بری و عقیم کنندگی بوده و با کاهش زادآوری و تغییر در دگردیسی روی حشره اثر میکند.