سیاهک آشکار گندم و جو

بیماری سیاهک آشکار گندم و جو در ایران ابتدا در سال 1326 توسط اسفندیاری گزارش گردید.

این بیماری در تمام مناطق ایران وجود داشته و خسارت آن در مقایسه با سیاهک پنهان گندم در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

علائم بیماری:

قبل از به خوشه رفتن ، تفاوت قابل تشخیصی بین خوشه های بیمار و سالم وجود ندارد. بوته های بیمار زودتر به خوشه رفته و تمام خوشه تبدیل به توده سیاه رنگی میگردد.توده سیاهرنگ در واقع تلیوسپورهای قارچ میباشند.تلیوسپورها،یک سلولی کروی شکل با دیواره ضخیم هستند و در زیر میکروسکوپ به رنگ قهوه ای روشن دیده میشوند.تلیوسپورها پس از تشکیل به وسیله باد و حشرات در سطح مزرعه پخش میشوند و از محور آلوده فقط محور اصلی باقی میماند.پخش تلیوسپورها غالبا در موقع ظهور گل آذین خوشه های سالم است.در هوای خشک گلها باز بوده ، احتمال آلوده شدن آنها بیشتر است.

عامل بیماری:

قارچ Ustilago nuda عامل بیماری سیاهک آشکار گندم و جو میباشد.تلیوسپورهای این قارچ به قطر 5/6 تا 7 میکرون هستند و تحت شرایط مساعد به راحتی جوانه زده و تشکیل بازیدیوم میدهند.

زیست شناسی:

زمستان گذرانی قارچ به صورت میسیلیوم دو هسته ای در دانه های گندم و جو میباشد.پس از کاشتن بذر و همزمان با فعال شدن گیاهچه های آن میسلیوم قارچ فعال و وارد گیاهچه میشود و آنگاه به نقطه ی رویشی انتهایی آن میرود.قارچ به دنبال رشد جوانه انتهایی و به موازات رشد گیاه به طریق بین سلولی حرکت میکند و خود را به محل تشکیل خوشه میرساند.در موقع تشکیل خوشه قارچ به تمام سنبله های جوان حمله میکند و آنها را آلوده مینماید.خوشه های آلوده احتمالا براثر تحریک قارچ بلندتر و ریسه قارچ به سرعت در دانه های آنها تبدیل به میلیونها تلیوسپور یا دانه های سیاهرنگ میگردند. توده اسپور ابتدا به صورت غشاء نازکی پوشانده میشود و سپس با ترکیدن غشا در مواقعی که گل آذین بوته های سالم در حال گرده افشانی هستند آزاد میگردد و به وسیله ی باد یا حشرات برروی گل آذین آنها منتقل میگردند.

کنترل:

مبارزه با بیماری سیاهک آشکار گندم و جو در گذشته به علت وجود ریسه قارچ درون بذر و عدم وجود قارچکشهای سیستمیک به سختی امکان پذیر بود. در آن زمان بذرهای آلوده را به کمک آب داغ ضدعفونی میکردند. امروزه از قارچکشهای سیستمیک به عنوان ضدعفونی کننده بذر استفاده میشود.از سموم سیستمیک مورد استفاده میتوان به سم تبوکونازول 2% Ds)) به میزان 5/1 کیلوگرم در هزار کیلوگرم بذر – قارچکش تبوکونازول( 70%  Wp) به میزان 150 گرم در 100کیلوگرم بذر –کاربندازیم 60% Wp)) به میزان دو کیلوگرم در هزار لیتر آب جهت ضدعفونی بذر میتوان استفاده نمود