سیاهک پنهان گندم

این سیاهک که به نام سیاهک بد بو نیز نامیده میشود یکی از مهمترین بیماریهای گندم در دنیاست.

این بیماری در فرانسه به نام chatbon و به اینگلیسی loose smout خوانده میشود. سیاهک پنهان گندم ابتدا در سال 1755 به وسیله تیله Tillet  فرانسوی تشخیص داده شد. در ایران ابتدا در سال 1326 به وسیله اسفندیاری گزارش گردید. هم اکنون این بیماری در تمامی نقاط گندم کاری دنیا منجمله ایران وجود دارد.به طور متوسط خسارت آن در ایران  حدود 25 تا 30 درصد در ایران تخمین میزنند.علاوه بر خسارت مستقیم ، ارزش نانوایی گندمهای سالم به علت آلودگی به اسپورهای بد بو و بدرنگ کاهش میابد.همچنین اسپورهای قارچ به شدت قابل اشتعال میباشد که در اثر کوچکترین جرقه در کمباین یا ماشین خرمن کوبی مشتعل میشود.

علائم بیماری:

علائم بیماری سیاهک پنهان تا موقعی که خوشه ها ظاهر نشده باشند قابل تشخیص نیست.بوته های آلوده معمولا چند سانتی مر از بوته های سالم کوتاهتر هستند.گاهی ممکن است به نصف یا یک چهارم بوته های سالم تقلیل یابند.ریشه گیاهان آلوده رشد نمیکند و پنجه زنی گیاه گاهی افزایش میابد.در گلهای آلوده مادگی درازتر و تخمدان بلند و پهن تر و به رنگ سبز میباشند.در صورتی که تخمدان بوته سالم سفید رنگ است ، علائم بیماری با ظهور خوشه های آلوده مشخص تر میشود.رنگ خوشه های آلوده به جای سبز، مایل به آبی میباشد.بوته های آلوده نسبت به زنگ زرد و سرمای زمستان حساس میباشند ولی نسبت به بیماری سفیدک سطحی مقاوم ترند.فرم خوشه ها در این بیماری بر خلاف بیماری سیاهک آشکار حفظ میشود و فقط پوشینه (گلوم) و پوشینک (گلومل) از هم بازتر میگردند.دانه های آلوده کوتاهتر ، چاقتر و سبز مایل به آبی هستند که بعدها تیره میشوند که در اثر وجود ماده  تری متیل آمین بوی ماهی فاسد شده را میدهند.

عامل بیماری:

تا کنون چهار عامل بیماری سیاهک پنهان در ایران شناسایی شده است.Tilletia caries   و T.triticoides   و T. foetida   و T. controversa که هر چهار عامل از نظر چرخه زندگی و بیماری زایی با هم شبیه هستند.

زیست شناسی:

زمستان گذرانی عامل سیاهک مخفی گندم اغلب به صورت تلیوسپور در روی بذر و گاهی در خاک میباشد که قادر است حداقل پنج سال بقاء خود را حفظ کند ، ولی دوام آنها در مناطق مرطوب کمتر است.وقتی بذر گندم آغشته به اسپور ویا دانه های سالم در زمین آلوده کاشته میشوند کلامیدوسپورها جوانه زده ، تولید بازید مینمایند.در بالای بازید 8 تا16 بازیدیوسپور اولیه تشکیل میگردند. پس از جوانه زدن بذر اسپوریدیومها وارد گیاهچه می شوند و از طریق بین سلولی حرکت میکنند و خود را به میرستیمهای انتهایی میرسانند. قارچ همراه با رشد جوانه انتهایی به بالای ساقه ی گندم میرسد.در موقع به خوشه رفتن ، رشد هیف توسعه پیدا میکند و به سرعت در تمام دانه های خوشه گسترش میابد و سپس تلیوسپورهای فراوانی تشکیل میشوند.

کنترل:

بر اساس نتایج حاصل از کاربرد سموم مختلف علیه عامل بیماری سیاهک مخفی ، بهترین و موثرترین روش مبارزه علیه این بیماری ضدعفونی بذر میباشد.بدین منظور از قارچکش تبوکونازول به میزان5/0 لیتر در 1000کیلو بذر جهت بذر مال. تیوفانات متیل به میزان 150 گرم در 100کیلو گرم بذر به صورت بذر مال.کاربندازیم به میزان 2کیلوگرم در هزار کیلوگرم بذر.