کرلی تاپ چغندر

این بیماری به انگلیسی کرلی تاپ (Curly top) نامیده میشود که در دنیا بسیار حایز اهمیت است.بیماری کرلی تاپ در ایران برای اولین بار در سال 1345 توسط ژیبسون حشره شناس آمریکایی از نواحی مرودشت و رزقان فارس گزارش گردید.تاکنون این بیماری در اکثر نواحی چغندر کاری در ایران گزارش شده است.خسارت این بیماری در ایران گاهی تا نود درصد هم برآورد شده است.

از گیاهان زراعی ،علاوه بر چغندر، گیاهان دیگری مانند گوجه فرنگی، بادمجان،هندوانه، طالبی،لوبیا و تعدادی از گیاهان زینتی و علفهای هرز از این بیماری خسارت میبینند. به طور کلی بیش از 200 گونه گیاهی از 42 خانواده را حساس به این بیماری گزارش کرده اند.

علائم بیماری:

در روی چغندر گیاهچه های مبتلا غالبا از بین میروند.در گیاهان مسن برگها به موازات رگبرگ اصلی تا، یا لوله میشوند ویا برگها به صورت راست می ایستند. رگبرگها در سطح زیرین برگ متورم، و برگها به رنگ سبز تیره در می آیند و شکننده میگردند. گاهی قطرات شیره مانندی در روی رگبرگها و دمبرگها ظاهر و پس از مدتی در مجاورت هوا سخت میشوند و به رنگ قهوه ای در می آیند. در مقطع عرضی ریشه چغندر دوایر متحدالمرکز قهوه ای رنگ مشاهده میشود که در نتیجه نکروز شدن بافتهای آبکش میباشند.

در گوجه فرنگی برگچه ها روبه بالا لوله میشوند اما رگبرگ اصلی آنها سمت پایین خم میشوند. بوته های گوجه فرنگی ظاهری پژمرده به خود میگیرند.در بعضی موارد رگبرگهای سطح زیرین برگچه ها به رنگ بنفش در می آیند.

در بوته های خیار فاصله میانگره ها در روی ساقه کم میشود در نتیجه ساقه کوتاه مانده ، برگها بدشکل و فشرده در روی آنها جلب توجه میکنند. همچنین بوته های آلوده محصول نمی دهند.

عامل بیماری:

ویروس کرلی تاپ از نوع میله ای به طول200-150 و به قطر 50-30 نانومتر است.انتقال این ویروس به روش مکانیکی و تلقیح شیره آلوده گیاهی غیر ممکن میباشد.این ویروس در بافتهای چغندر آلوده تا چهار ماه و در بدن زنجره های ناقل که خشک شده باشند تا چهار ماه میتواند زنده بمانند.در ایران این ویروس توسط زنجره های Circulifer haematoceps  و C. tenellus به عنوان ناقلین ویروس پیچیدگی بوته چغندر شناخته میشوند.

ویروس در بدن حشره از نوع پایا میباشد.یک تغذیه طولانی ممکن است حشره را تا پایان عمر ویروسی نماید.به طور کلی زنجره برای آلوده شدن و انتقال ویروس به 14 تا21 ساعت وقت نیاز دارد.ویروس در گیاه از راه آوندهای آبکش حرکت میکند.

کنترل:

کنترل CTV با روشهای زراعی، مبارزه با ناقلین و استفاده از ارقام مقاوم صورت میگیرد.مهمترین اقدام زراعی در کنترل این ویروس تنظیم تاریخ کشت چغندر است.به طوری که در موقع هجوم زنجره های ناقل بوته ها به اندازه کافی رشد کرده باشند.

همچنین فراهم کردن شرایط مناسب رشد برای بوته های چغندر با دادن کودهای مناسب و آبیاری به موقع در کاهش بیماری موثر هستند.این عملیات موجت رشد سریع بوته ها میشود.ایجاد ساقه دهی به وسیله بوته های چغندر شرایط رشد را برای زنجره ها کم میکند چون زنجره ها در محیط باز و پر از آفتاب بهتر فعالییت میکنند ، غالبا به مزارع تنک و کم رشد بیشتر حمله می نمایند.

برای مبارزه با زنجره های ناقل ، تخریب مکان زمستان گذرانی آنها ، استفاده از سموم مختلف و مبارزه بیولوژیکی تاثیر قطعی در کنترل CTV  نداشته اند.با توجه به اینکه زنجره های ناقل در مرحله گیاهچه بیشترین نقش را در انتقال بیماری و خسارت دارند میتوان بذر چغندر را قبل از کاشت با سموم سیستمیک ضد عفونی نمود.

بهترین ومتداول ترین روش کنترل CTV  استفاده از ارقام مقاوم میباشد.